Otizmde metilasyon ve nutrigenomik yaklaşım son yılların gelişen ve tüm hastalıklarda kişiye özgü tedavilerin kapısını aralayan sistemden yola çıkmaktadır. Otizmde metilasyon patikası, otizmin oluşumunda etkili olduğu düşünülen genetik mutasyonların pek çoğunu içinde barındırmaktadır. Bu süreç detoks mekanizmasında görevi olan enzimlerle ilişkili olduğu için de ayrıca önem arz etmektedir. Bu mutasyonları nutrigenomik yaklaşımla çözmek mümkün olabilir.
Metilasyon; detoksifikasyonu geliştiren, nörotransmitterleri dengeleyen, enflamasyonu kontrol eden anahtar hücresel metabolik bir süreçtir. Özellikle otizmde metilasyonun az ya da çok olması, ruh hali dalgalanmalarına, karaciğer, pankreas, mide /bağırsak, adrenal, tiroid ve hormonal dengesizliklere yol açar. Bu dengesizliklerin hepsi bir arada olursa vücut sisteminin birçok fonksiyonu bozulur. Özellikle otizm desek de esasen kastedilen nörolojik problemlerde gözlenen sorunlarda da sağlıklı metilasyon çok önemli.
Otizmde Metilasyon patikasını en çok etkileyen genetik mutasyonlar sırasıyla şöyle;
CBS(+/+) ve (+/-) Gen mutasyonları
CBS mutasyonu otizmin tedavisini anlamlı şekilde değiştiren bir unsurdur. Bazı uzmanlar, eski yıllarda Otizmli olmak için CBS ve MTHFR A1298C mutasyonu olması yeterli gibiyken şimdilerde işlevi ve görevleri daha tolore edilebilir genetik mutasyonlarda da otizm tablosu görülmekte olduğunu söylemektedirler.
CBS geni, Homosistini ana bir antioksidan olan Glutatyona çeviren enzimi düzenler. CBS’deki mutasyon tipleri metilasyon yolundan daha fazla kükürt atığı çıkartacaklardır. Eğer CBS mutasyonunu desteklemeden metilasyon yolaklarını desteklerseniz Amonyak yükselmesi, yüksek değerde Taurin, Hidrojen sülfit ve diğer toksik Sülfür ürünleri çıkmasına neden olursunuz.
(CBS nin her iki mutasyonları da) Metilasyon döngüsünün enzim mutasyonları fonksiyonlarını bozar ve düşürür.
Fakat CBS enzim mutasyonu enzimin daha fazla çalışması anlamı taşır. Transsülfürasyon ile Homosistein arasında bir yerde lokalizedir.
Burada kapı görevlisi gibi çalışır. Bu fazla çalışma kapıyı her zaman açık tutar. Bu programda kullanılan suplamentlerin hepsini geri gönderir, Glutatyon üretiminde kullanılamaz. Fakat döngünün dinlenmesine de izin vermez. Transsülfürasyon petveyine akar ve ortamda zararlı ürünler çıkmasına neden olur.(Amonyak ve sülfit gibi)
CBS mutasyonunu desteklerken aşağıdakileri takip etmek gerekir: (UAA) İdrarda amino asit testi.
• Amonyak detoksu
• Fazla taurin seviyelerini düşürmek
• Amonyak ve sülfit üreten gıdaların limitli tüketilmesine dikkat etmek
• Bu proses nedeniyle azalan besinleri yerine koymaya dikkat etmek.
CBS mutasyonlarının her ikisi de Amonyak detoksifikasyonu, yani zehir atımı sorunlarında daha yüksek risk taşırlar.
Bu mutasyon aynı zamanda dolaylı olarak G6PDH enzimini de etkiler, bunun da kan şekeri metabolizması, alyuvar yapımı, kan damarlarının stabilitesi üstünde etkisi vardır. Tenimizin çabuk berelenmesine, kanamaya ve kan damarı bozukluklarına yol açabilir.
CBS mutasyonlu kişilerde enerji düşüklüğü olabilir. Enerji düşüklüğünün sonucu olarak homosistein üretimi alfaketoglutarata, amonyağa ve hidrorojen sülfüre metabolize olur. Aslında karnitin ve COQ10’un sentezi için metilasyon döngüsüne ihtiyaç vardır. Her ikisi de mitokondrinin enerji komponentleridir.
Bu nedenle de bu kişilerde homosistein, sistein veya cytathione seviyeleri genel olarak düşük gözlenir. Çünkü Taurine dönüşüm hızlıdır. Pek çok vakada UAA (İdrarda Aminoasit) testinde çok yüksek Taurin veya amonyak gözlenir.
Sülfür aminoasidi içeren besinlerin listesi
ALA Bakliyat Glutatyon
Et Heparin Milk Thistle
MSM Brokoli Kuru fasulye
NAC Fındık Su teresi
DMSA Yumurta Glucosamine Sulfat
Balık Sarımsak Epsom salt Banyosu
Turp Hardal Brüksel lahanası
Soğan DMPS Kırmızı acı biber
Hindistancevizi (sütü, suyu, yağı )
MTHFR Gen Ürünleri (MTHFR A1298C ve MTHFR C677)
MTHFR gen ürünleri, metilasyon döngüsünün kritik bir noktasında yer alır. Homosistini metionine çevirerek, homosistin düzeyini sağlıklı sınırlar içinde tutarlar.
MTHFR C677 genindeki mutasyonlar homosistin seviyesindeki artışla karakterize edilmiştir. Bu da kalp krizi, Alzheimer ve kanser riskini arttırır.
MTHFR A1298C ise
serotonin ve dopamin nörotransmiterinin düzeylerinde, aynı zamanda BH2nin BH4’e dönüşmesinde rol oynarlar. MTHFR A1298C mutasyonlu kişiler ciddi BH4 tükenmişliğine sahip olurlar.
BH4 enzimi seviyeleri düşükse:
• daha ağır parazitik infeksiyonlar
• Diabet
• Aterosiklerozis ve hipertansiyon
• Amonyak detoksifikasyonu
• Serotonin ve dopamin sentezi gibi fonksiyonlarda düşüklük
gibi sorunlara davetiye çıkarır.
OTC ( Ornitin transkarbamilaz) Enzimi:
Vücudumuzda yüksek seviyelerde bulununca kanserojen etki ve sisli beyin dediğimiz düşünme zorluklarına yol açan Amonyağın detoks edilmesine yardımcıdır.
PEMT (fosfaditiletanolamin N-metiltransferaz) Enzimi
Bu gen metilasyon patikası ve östrojen arasında ara yüzdür.
MAO Enzimi:
Serotonin yıkılımı ile ilgili enzimi aktive eder. Bu gende mutasyon olması serotonin seviyelerini düşürür. COMT V158M gen mutasyonu birlikte ile MAO A +/+ durumu serotonin patikasını etkiler, ruh hali dalgalanmaları ve agresif davranışlara neden olabilir.
ACAT102 (asetil koenzim A asetiltransferaz)
Bu gen lipit dengesine yardımcı olur. Fazla kolesterol birikimini önler. ACAT aynı zamanda protein, yağ ve yiyeceklerdeki karbonhidratları enerjiye çevirmeye yardımcı olmak suretiyle enerji üretiminin içindedir. Bu gen mutasyonun varlığı B-12 vitamin seviyelerini de aşağıya çekebilir.
AHCY1,2,19 (S-adenozilhomosistin hidrolaz)
Bu genin yan ürünleri de Amonyak ve Homosistin düzeylerini etkiler. Bundan dolayı AHCY mutasyonu bu aktiviteleri sınırlar ve CBS fazla çalışmasının etkisini kısmen yavaşlatabilir. Bundan dolayı Taurin düzeyleri yüksek olmak yerine orta düzeylerde kalır.
BHMT(betain homosistin metiltransferaz)
Bu genin ürünü ”kestirme yol” metilasyon döngüsünün merkezinde yer alır. Homosistini metionine çevirir. Bu genin yan ürünlerinin aktivitesi stresten etkilenebilir ve Noradrenalin düzeylerini etkileyerek ADD/ADHD de yani dikkat dağınıklığı ve hiperaktivite bozukluklarında rol oynar. Özellikle BHMT 8 geni ADHD ile ilişkilendirilmiştir.
Japonya Okayamadaki Kurashiki City College’in erken çocukluk eğitimi ve bakımı departmanının yaptığı klinik çalışmada Fosfatidilserin (PS) olarak bilinen bitkisel fosfolipid takviyesinin DEHB’li çocuklar üzerindeki etkileri araştırılmış. Özellikle BHMT mutasyonu olan çocuklarda fosfolipidlerin katkısı daha önceden de bilinmekteydi. Ancak bu çalışma tüm bilimsel kriterlere uygun olarak gerçekleştirildiği için oldukça anlamlı ve değerlidir.
Kaynak:PMID: 23495677 [PubMed ] J Hum Nutr Diet. 2013 Mar 17. doi: 10.1111/jhn.12090. [Epub ahead of print]Hirayama S, Terasawa K, Rabeler R, Hirayama T, Inoue T, Tatsumi Y, Purpura M, Jäger R.
SHMT C1420T (serin hidroksimetil transferaz)
Bu gen, metilasyon döngüsünde DNA sentezi için gereken yapı taşlarını yönetmeye yardım eder. DNA yapı taşları önemlidir. Mutasyon durumunda, bu genin kendi ürünlerini düzenlemesi bozulur ve çok hassas olan denge bozularak homosistin birikimi ve vücudun diğer ara ürünlerinde de dengesizlikler meydana gelir.
ACE (anjiotensini dönüştürücü enzim)
ACE aktivitesini etkileyen genin silinmesidir. Ailede kalıtsal olmayabilir, DNA nın bazı parçalarının silinmesi ya da eksik olması şeklindedir.
Yüksek ACE aktivitesi, sodyumun biriktirme ve potasyumu boşaltması nedeniyle mineral dengesini bozabilir. Bu reaksiyon aynı zamanda strese vücudun cevap vermesi ile de bağlantılıdır.
Kronik stres ekstra sodyum tutulması ve potasyumun daha fazla atılmasına neden olur yüksek Aldesteron seviyeleri AHCY’nin aktivitesini artırmaya meyillidir.
SUOX(sülfit oksidaz)
Sülfitler otizmde metilasyon döngüsünün doğal yan ürünleri olarak ortaya çıkarlar ve bu genin yan ürünleri vücuttaki sülfitlerin detoks edilmesine yardım ederler.
Bunun yanı sıra tükettiğimiz yiyecek ve koruyucu maddelerden de vücudumuza girerler. Sülfitler aynı zamanda cep telefonu ve yiyecek paketleme malzemelerinin üretiminde hatta yiyeceklerdeki nişastayı beyazlatmak, yiyecek tütsülemek için kullanılan su kaynatıcılarının kireçlenmesini ve paslanmasını önlemekte de kullanılırlar.
NOS (nitrik oksit sentaz)
NOS enzimi üre döngüsünün bir bölümü olarak amonyak detoksifikasyonunda rol oynar. NOS mutasyonu olan kişilerde bu enzimin aktivitesi düşüktür. NOS mutasyonyonları CBS enziminin hızlı çalışması ile birleşince yükselen amonyak düzeyleri nedeniyle artan bir etki yaratırlar.
NOS’ taki mutasyonlar aynı zamanda okside türlerin yeterli işlenmesinde de rol oynamaktadırlar. Bu önemlidir çünkü okside türler mitokondri tarafından ortaya çıkarılırlar. Bu da enerjimizi etkilemenin yanı sıra yaşlanma sürecinde ve kansere yakalanma riskimizde de rol oynar.
COMT Gen Mutasyonları
COMT geninin ana fonksiyonu, dopaminin parçalanmasına yardım etmektir. Dopamin dikkat toplama ve ödül bekleme davranışları üzerindeki rolü ile bilinen bir nörotransmiter yani sinir taşıyıcısıdır. Pozitif davranışları pekiştiren zevk verici duygulara yol açar. Ayrıca Dopamin düzeyleri Parkinson hastalığında da önemlidir.
COMT diğer bir sinir taşıyıcısı olan norepinefrinin parçalanmasında da görevlidir. Norepinefrin ve dopamin sinir taşıyıcılarının düzeyleri arasındaki denge dikkat dağınıklığı bozukluğu( ADD), hiperaktivite ve dikkat dağınıklığı bozukluklarında (ADHD) önem taşır.
COMT geni, östrojenin vücutta yeterli şekilde kullanılması ile de ilgilidir. Son yapılan çalışmalarda ağrı hassasiyeti COMT aktivitesi ile ilişkilendirilmiştir. COMT (++)olan kişilerin ağrıya daha duyarlı olabileceği tespit edilmiştir.
VDR/Fog– ve VDR/Taq
VDR genlerinin; Vitamin D ve Dopamin seviyelerini etkileyen bir işlevi vardır. Ayrıca, şeker seviyesini düzenleme ve MTR, MTRR genlerinin yan ürünleri ile vitamin B-12 ‘nin oluşumu ve kullanılmasında işlevleri mevcuttur.
Bunun yanı sıra Homosistinin Metionine dönüşmesinde de yardım eder.
MTR ve MTRR Genleri:
MTR genindeki mutasyonlar, bu gen ürünlerinin aktivitesinin artmasına sebep olur. Bu da metil gruplarının rezervlerinin boşalmasına yol açar.
Bu enzim B 12’yi daha hızlı kullanacağı için Vitamin B 12’ye duyulan ihtiyacı artırır. MTRR, MTR tarafından kullanılsın diye Vitamin B 12’nin geri dönüşümünü sağlar.
MTRR’nin aktivitesini etkileyen mutasyonlar bize Vitamin-B 12 ye daha fazla ihtiyaç olduğunu gösterirler.
Amy Yasko kitabından özet içerir.
Serpilgül Vural Kınacı
